176.15 Επί σκηνής | Άγρας 22

Φοιτήτριες: Αλυσανδράτου Σοφία, Ψαρρά Μικαέλα
Επιβλέποντες καθηγητές: Τσιράκη Σοφία, Βασιλάτος Παναγιώτης
Σύμβουλοι καθηγητές: Καρύδης Δημήτρης, Σωτηροπούλου Αλεξάνδρα
Σχολή: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 20/07/2015

Η διπλωματική αυτή διερευνά τον θεατρικό χώρο ως πεδίο σύντηξης κοινωνικής δραστηριότητας και καλλιτεχνικής εκδήλωσης ενταγμένο στην άρθρωση του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος.

Η ερμηνεία της λέξης «θέατρο» είναι διττή. Αναφέρεται τόσο στην τελούμενη πράξη όσο και στον ίδιο το χώρο μέσα στον οποίο αυτή διαδραματίζεται. Πρόκειται στην ουσία για τη σύντηξη του πλασματικού και του πραγματικού και αποτελεί το σημείο όπου "η τέχνη που στεγάζει συναντά την τέχνη που στεγάζεται". Η ιστορική εξέλιξη του θεάτρου παρουσιάζει ενδιαφέρουσα πορεία με ποικίλες μεταμορφώσεις, από τις παραστάσεις του αρχαίου δράματος της διονυσιακής λατρείας μέχρι και τις πειραματικές εκδηλώσεις των καλλιτεχνών της σύγχρονης εποχής, με τέτοιο τρόπο ώστε να αντανακλά την κοινωνία και τον πολιτισμό από τον οποίο δημιουργείται. Στη σύγχρονη εποχή η δραματουργία διευρύνεται σε άλλα καλλιτεχνικά πεδία υπό τον γενικευμένο όρο performing arts ώστε ο χώρος του θεάτρου να συνιστά ένα "χώρο θεάματος" με την ευρύτερη έννοια.

Το θέατρο περιλαμβάνει ένα πλήθος υποστηρικτικών χώρων οργανικά ενταγμένων με τον θεατρικό όπως την αίθουσα αναμονής, το φουαγιέ, τα παρασκήνια. Οι χώροι αυτοί, μπορούν να θεωρηθούν τόποι μύησης και προετοιμασίας για τη μυσταγωγία του θεατρικού δρώμενου και δεν παύουν να αποτελούν πεδίο διείσδυσης, ακόμα και προέκταση του κοινωνικού χώρου, στους οποίους περιλαμβάνονται εκτός από τις σχετικές με την θεατρική πράξη δραστηριότητες, και διανθρώπινες σχέσεις.

Η περιοχή του Μετς συνδυάζει διαφορετικές κλίμακες ώστε για τη γειτονιά το θέατρο να αποτελεί τοπόσημο και σημείο αναφοράς με εμβέλεια υπερτοπικής σημασίας, ως ένα κτίριο δημόσιου χαρακτήρα με έντονη κοινωνική διάσταση που αντανακλά τον πολιτισμό και την τέχνη. Η παρέμβαση εντοπίζεται κεντρικά, δίπλα από το Παναθηναϊκό Στάδιο, στο λόφο του Αρδηττού. Συσχετίζεται άμεσα, σε πολιτιστικό επίπεδο, με το Καλλιμάρμαρο, το Ωδείο Αθηνών, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, την Εθνική Πινακοθήκη, το νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή (σε διαδικασία ανέγερσης) καθώς και το Μέγαρο Μουσικής. Ο λόφος του Αρδηττού αποτελεί έναν σημαντικό σε έκταση χώρο με ιδιαίτερα φυσικά και ιστορικά χαρακτηριστικά προσφέροντας θεάσεις στο Αττικό τοπίο συνολικά, από τον Λυκαβηττό μέχρι και τη θάλασσα. Βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το ιστορικό κέντρο και το εμπορικό τρίγωνο και επηρεάζεται από τους μετασχηματισμούς της πόλης, η οποία έχει σκαρφαλώσει στο φυσικό ανάγλυφό του.

Η οδός Άγρας στην οποία εντοπίζεται το σημείο παρέμβασης, είναι ένας δρόμος με κατοικίες, ιδιαίτερη φυσιογνωμία και διαφορετική ένταση σε σχέση με το κέντρο του Παγκρατίου. Χαρακτηριστική είναι η καμπύλωση του δρόμου, η οποία δημιουργεί εναλλασσόμενες οπτικές φυγές αποτελώντας αφετηρία  των σχεδιαστικών προθέσεων της λύσης. Η λύση βασίστηκε στη λογική δύο παράλληλων κινήσεων εκ των οποίων η μία περνώντας μέσα από το φουαγιέ, καταλήγει στον πυρήνα του θεάτρου, ενώ η άλλη σχηματίζει μία διαδρομή που διατρέχει το κτίριο με στόχο να καταλήξει στο φυσικό τοπίο.

Η συνέχεια της πορείας από την πόλη προς το λόφο πραγματοποιείται μέσω ενός βατού δώματος που ακολουθεί την υλικότητα και τις γραμμές του εδάφους σε πλήρη συνάφεια με τις συνθετικές χαράξεις. Το θέατρο επιδιώκει τη σύνδεση και την ενσωμάτωση με το φυσικό περιβάλλον με ένα αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο που ναι μεν είναι δηλωτικό της συγκεκριμένης λειτουργίας όμως ταυτόχρονα ενεργοποιεί ένα υπολειπόμενο αστικό κομμάτι και μέσω αυτού τον ίδιο τον λόφο του Αρδηττού.

Τα σημαντικότερα στοιχεία τα οποία μένουν αναλλοίωτα για 2500 χρόνια, όσον αφορά τη δομή του θεάτρου, είναι η σκηνή και το κοίλο. Η σχέση ανάμεσα στη σκηνή και το κοίλο αποτελεί επικοινωνιακό μηχανισμό στη διαμόρφωση των σχέσεων μεταξύ θεατών, μεταξύ συντελεστών, αλλά και μεταξύ θεατών-συντελεστών. Παρατηρείται ότι οι γεωμετρίες συνάντησης του πλήθους των θεατών με μια δρώσα ομάδα καλλιτεχνών δεν μπορεί να είναι άπειρες όσο και αν ποικίλουν τα μεγέθη χωρητικότητας των θεάτρων ή το ρεπερτόριό τους κι αυτό είναι ευκρινές τυπολογικά και χρονολογικά. Η εσωτερική διάρθρωση της λύσης αυτής, καθορίζεται από την μορφολογία της ανοικτής σκηνής η οποία προσφέρει τη θέαση του έργου από τρεις πλευρές και παράλληλα τη δημιουργία πλήθους διαπροσωπικών σχέσεων. Δημιουργείται έτσι ένα κέντρο γύρω από το οποίο, ακτινωτά, αναπτύσσονται οι θέσεις. Το κέντρο αυτό υποδηλώνει την πραγματοποίηση μιας τελετουργίας στην οποία μετέχει σύσσωμο το κοινό, όπως ακριβώς στην προϊστορική περίοδο ο ενθεούμενος μάγος περικυκλωνόταν από τα μέλη της φυλής.

Η θέση της σκηνής ωστόσο, διατηρεί τη σύνδεσή της με τον παρασκηνιακό χώρο ο οποίος αποτελεί ένα ζωτικό αλλά αθέατο κομμάτι της θεατρικής διαδικασίας. Το παρασκηνιακό -το "εκτός" σκηνής- σχηματίζει μία επιμήκη ζώνη στο πίσω μέρος του κτιρίου, η οποία τροφοδοτείται κατευθείαν από το δρόμο μέσω μιας δευτερεύουσας τεχνικής εισόδου που διευκολύνει τη διέλευση και αποθήκευση των σκηνικών. Σε συνέχεια της ίδιας ζώνης, συναντώνται τα καμαρίνια, καθώς και ένα χώρος πολλαπλών χρήσεων για πρόβες ή ακόμα και μικρότερου μεγέθους καλλιτεχνικά δρώμενα.